امین دیوان

  محمد علی خان امین دیوان حاکم لاهیجان

میرزا محمد علی خان صفاری ملقب به «امین الدیوان» یا «امین دیوان لاهیجی» به معنای لاهیجانی بزرگترین فئودال منطقه لاهیجان زمان قاجار بودکه بعد از مرگ پدر،حکومت لاهیجان و رانکوه درشرق گیلان را به دست آورد. نوشته اند ; گسترهٔ املاک وی از شمال به دریای کاسپین، از غرب به کناره‌های شرقی سپیدرود، از جنوب به کوههای البرز و از شرق به حدود لنگرود می‌رسید.بیشترین مراکز تجاری قدیم لاهیجان از قبیل حمام تاریخی گلشن تا کاروانسرای محمدعلیخانی که هم اکنون با این نام برقرار است به وی تعلق داشت. امین الدیوان در رشت هم املاکی داشت و خانه بزرگش در محله خمیران زاهدان رشت در محدوده حاجی آباد فعلی واقع بود که بعد ها تخریب شد. حاج علی اکبر خان (عموی میرزا کاظم خان، پدرِ امین دیوان) که حاکم لاهیجان بود‌ و در سال ۱۲۳۹ هجری قمری مسجدی را در محله گابنه بنیان نهاد که بعدها به نامش ، یعنی "اکبریه" معروف شد که امروزه از آثار تاریخی شهرستان لاهیجان محسوب می شود..
جد اعلای این خاندان در گیلان امیر عبدل‌عزیز سیستانی بود که پدر به پسر و پسر به پدر نواده پسری عمرولیث صفاری بود و والی تبرستان،،،
که به دلیل طغیان اهالی منطقه با همه کسان خود به گیلان و مازندران گریخت و زمین های زیادی را خریداری کرد.
حتی نام منطقه سیستان «سوستان با گویش گیلکی» را ایشان روی زمین های تحت مالکیت خود گذاشته بودند،،، به یاد سرزمین مادریشان.
این خاندان به صورت وراثتی بر لاهیجان حکومت داشتند و معروف ترین حاکم از این طایفه « امین دیوان » بود.
نامبرده در زمان حیاتش نفوذ زیادی بر منطقه شرق گیلان یا همان بیه پیش قدیم داشت. سال ۱۳۱۰ هجری قمری را تاریخ وفات او نوشته اند. وی از خاندان حکومتگر صفاری بود. سردودمان صفاری ها ،حاج مهدی نام داشت که یکی از دخترانش به همسری امیر هدایت الله خان گشت رودخانی فومنی(اتور خان رشتی)_ از حاکمان مقتدر اواخر زندیه و اوایل قاجاریه گیلان _ درآمده بود.صفاری ها به روایتی نسب خود را به یعقوب لیث صفاری( موسس سلسله صفاریان سیستان) می رسانند و به همین خاطر نام خانوادگی" صفاری" را برگزیده اند. شماری از اعضای این خاندان در دوره پهلوی به مقام و منصب کشوری و لشکری رسیدند.